Het land Bolivia en de mensen

In ongeveer 8 weken hebben we een groot deel van Bolivia doorkruist, we zijn alleen niet naar de jungle in het oosten geweest. Voor we het land in kwamen hadden we van andere fietsers nogal wat slechte verhalen gehoord over het land en de mensen. Het zou er niet veilig zijn voor buitenlanders, die zouden worden bedreigd en nageroepen. Ook moesten we goed op onze spullen en geld letten, anders waren we het zo kwijt. In het laatste Argentijnse dorp voor de grens, Abra Pampa, werden we nogmaals gewaarschuwd door een paar lokale mensen over de Bolivianen. En dan waren er nog de vele wegblokkades waar je een raar en onveilig gevoel bij zou krijgen. We kregen daardoor dus niet zo’n heel positief beeld van het land, maar je moet natuurlijk alles met eigen ogen zien en zelf beleven.

En dat is maar goed ook, want onze ervaringen in Bolivia zijn heel positief. Het begon al meteen in de grensplaats Villazon, waar het kleurrijk en levendig was. Een heel verschil met de saaie, kleurloze en trieste dorpjes in Noord Argentinië. Dat de mensen heel vriendelijk en belangstellend zijn, ontdekten we in Tupiza waar we bijna 2 weken zijn geweest. Ook in de rest van het land hebben we alleen maar positieve reakties gehad op het feit dat we daar (op de fiets) waren.

Bolivia is een prachtig land, met schitterende natuur en (voor ons) over het algemeen hele vriendelijke, geïnteresseerde en enthousiaste mensen. Soms lijkt iemand chagrijnig of nors, maar als je dan vriendelijk dag zegt komt er een grote glimlach op zijn/haar gezicht en wordt er enthousiast terug gegroet en gezwaaid. Heel vaak werd ons een goede reis en veel geluk gewenst door mensen langs de weg. De kinderen zijn over het algemeen erg verlegen, maar zwaaien altijd enthousiast als je naar ze zwaait.

De natuur is prachtig en heel gevarieerd. Er is de hoogvlakte (altiplano) in het zuidwesten met zijn immense leegheid en prachtige kleuren, de gigantische witte zoutvlakte bij Uyuni en de hoge bergen met valleien, kloven en rivieren in het midden van het land. Dan is er nog de jungle in het oosten, waar het ook prachtig moet zijn.

Het is alleen jammer dat de Bolivianen daar zelf zo weinig oog voor hebben en hun afval gewoon langs de weg dumpen. Dit heeft als gevolg dat overal troep ligt, soms hele stapels, en dat het overal naar dat afval stinkt. Ook dode dieren blijven gewoon langs de kant van de weg liggen waardoor het ook daarnaar stinkt. Zo zonde.

Het leven speelt zich grotendeels af op straat; overal zijn (kleine) stalletjes waar van alles wordt verkocht en op de markten is ook alles wel te koop. De voedselmarkten en kledingmarkten zijn vaak gescheiden, dus als je het ene niet hoeft hoef je ook niet naar die markt.

Terug in de tijd

Door Bolivia fietsen (reizen) is als terug in de tijd fietsen (reizen). Een heel groot deel van de bevolking is erg arm (het is het armste land van Zuid Amerika) en leeft in kleine lemen hutjes op het platteland. Maar ook in de grotere dorpen en steden is er veel armoede. Een gemiddeld maandsalaris hier is ongeveer EUR 100,-.

De was wordt nog gewoon met de hand gedaan in grote tonnen of in de rivier en het land wordt vaak nog bewerkt met de hand en/of ossen. Voor ons een charmant gezicht, maar voor de mensen zelf is het een zwaar leven. Ezels worden nog gebruikt als lastdieren of de mensen dragen zelf alles op hun rug in zo’n mooi gekleurd kleed. Ze dragen alles in die kleden op hun rug, van de kinderen tot boodschappen tot gewassen die ze net van het land hebben gehaald.

Ook de (vele) kinderen helpen volop mee, kinderarbeid is hier nog iets heel normaals. Hele restaurantjes worden gerund door kinderen van nog geen 10 jaar; de ouders koken het eten en de kinderen bedienen en rekenen af. Ook al zijn die kinderen over het algemeen erg vrolijk, het is natuurlijk in onze ogen erg triest dat ze op die leeftijd al zo hard moeten werken en waarschijnlijk niet of nauwelijks naar school gaan. Ze werken van 6 uur ’s ochtends tot 10 uur ’s avonds (of tot wanneer het werk klaar is). Ook zagen we hele kleine meisjes (misschien 4 jaar oud) ’s avonds op straat dansen voor geld in traditionele kleding. Ze hadden dan een cassetterecorder met wat muziek en daar bewogen ze op. Erg zielig en triest.

Derde wereld of niet?

Voor we in Bolivia kwamen hadden we het idee dat het een soort derde wereld land was waar heel veel dingen niet te koop zouden zijn. Ook dat valt heel erg mee. De (vrouwen) mode hier is, afgezien van de traditionele kleding die nog heel veel gedragen wordt, niet heel anders dan bij ons. Ook hier hebben ze skinny jeans, leggings en spijkerbroeken. Op de markten zijn heel veel luxere etenswaren wel te vinden, zoals pindakaas, Nutella, snickers en verzorgingsproducten van de ons bekende merken (Nivea, Dove etc.) en andere luxere artikelen die we hier niet in zo grote getalen hadden verwacht. En de groenten en fruit zijn hier prachtig en heerlijk en er is variatie/keus in overvloed. Alles kun je hier wel krijgen.

In Chili en Argentinië was het vaak zoeken om groente en fruit en als we het dan gevonden hadden was de variatie/keuze heel beperkt en zag het er erg slecht uit. Veel zou in Nederland de winkels niet eens halen.

Ondanks dat er best veel en leuke moderne kleding te koop is, lopen veel vrouwen nog in de traditionele kleding. Ook in de steden en ook de jongere vrouwen. Die bestaat uit een plooirok tot net boven de knieën, een bloesje en een soort vestje daar overheen. De oudere vrouwen dragen daarbij nog vaak een (bol)hoed. Het haar wordt in lange vlechten achter op de rug gevlochten.

Eten

Eigenlijk al het eten wordt gekocht op de markt, supermarkten zijn er alleen in de grote steden. Ook kun je op de markt lunchen, er is altijd een gedeelte met allemaal tafels en verschillende mensen die verschillende (warme) gerechten aanbieden. Voor iets meer dan een Euro heb je dan een groot bord soep en een bord met een hoofdgerecht.

Het nationale gerecht is kip in alle mogelijke soorten, vormen en variaties. Meestal krijg je in een lokaal restaurantje een stuk in de oven gebakken kip met een heel bord rijst. Ook milanesas (schnitzels) zijn populair. In alle dorpen kun je ook wel terecht bij een restaurantje met ‘Pollo al spiedo’; kip aan het spit. Net als bij veel slagers in Nederland worden ovens vol gestopt met kippen aan het spit die dan ronddraaien totdat ze gaar zijn. Hier kun je die dan in zo’n restaurantje opeten in combinatie met (natuurlijk) rijst, pasta of patat.

Als ontbijt, lunch of tussendoortje worden er veel salteñas gegeten. Dat zijn een soort schelpen van deeg gevuld met groenten en/of vlees/kip. Erg lekker en vaak pittig.

Ze houden hier erg van pittig. Waar je ook eet, in elk restaurant komt standaard een bakje met een soort sausje op tafel (aji). Ziet er best lekker uit, maar als je het probeert brand je mond de hele avond lang. Wat er allemaal in zit weten we niet, we weten alleen dat er heel veel pepers in zitten. En er wordt door de lokale mensen vaak scheutig mee omgesprongen, ze doen het overal overheen. Pittig is lekker, maar je kunt het ook overdrijven. Bij al dat eten wordt heel veel frisdrank gedronken, maar dat is ook wel nodig met dat pittige eten. Een fles van 1,5 liter kun je hier niet eens kopen, het is minimaal 2 liter.

Meer opvallendheden

Wat wij heel apart vonden, waren de elektrische douchen. Dat is een hele grote douchekop waar een aantal elektrische draden naar toe lopen en waar je maar 1 knop hebt om hem aan te zetten. Zodra je hem aan zet wordt het water door middel van stroom opgewarmd. Het is afhankelijk van de douchekop (hoeveel Watt), hoe warm het water wordt. Ook is het afhankelijk van hoe ver je de knop open draait. Als je hem een heel klein stukje open draait, wordt hij het warmst. We hebben meegemaakt dat het niet warmer werd dan gewoon koud, maar we hebben ook wel lekker warm kunnen douchen onder zo’n elektrische douche. Je moet er alleen goed om denken dat je de douchekop niet per ongeluk aanraakt, want dan krijg je een schok. Ook staat de knop soms wel onder (lage) stroom.

Kachels hebben ze hier eigenlijk nergens. Alleen in Potosi hadden we een hotelkamer met een (gas) kachel, maar voor die luxe moesten we dan ook heel veel extra betalen. Het is een land met veel kou, omdat het hele westelijke deel heel hoog ligt. Met name op en rond de Salar de Uyuni en Potosi wordt het ’s winters erg koud. Omdat de mensen geen kachels in hun huizen hebben, houden ze gewoon de jas aan en kleden ze zich warm. Ook in de restaurantjes, eten met je jas aan is niks bijzonders. De reden dat ze geen kachels hebben is dat er in het land niks is dat verbrand kan worden. Bossen om hout te kappen zijn er niet, dus is er geen brandstof voor open haarden. Elektriciteit en gas zijn te duur, dat kunnen ze niet betalen. Dus leven ze in en met de kou. Om dezelfde reden hebben heel veel mensen ook geen (warme) douche. Ze douchen of wassen zichzelf met koud water.

Wat ons ook heel erg opviel is dat we soms het idee hadden dat we in Europa fietsten. Heel veel vrachtauto’s die hier rondrijden komen uit Europa, met name uit Denemarken, Duitsland, Frankrijk en ook Nederland. Daar zijn ze dan (economisch) afgedankt en dan worden ze hier naartoe gebracht voor een tweede leven. Het opvallende daaraan is dat de reclame van de oorspronkelijke bedrijven er nog gewoon op staat. En soms zitten zelfs de Europese nummerborden er nog gewoon op. Het kwam dus regelmatig voor dat we een Nederlandse vrachtauto tegen kwamen met het Nederlandse nummerbord er nog gewoon op, net als thuis. Heel apart.

En dan is er nog het fenomeen banken. Er zijn banken in overvloed, in de grotere (binnen)steden is er zo ongeveer op elke straathoek wel een bank te vinden. Heel regelmatig zagen we lange rijen voor de ingang van de banken of de pinautomaten staan. Het is ons nog steeds niet helemaal duidelijk waarom dat is, maar we denken dat het is omdat ze hun salaris hebben gekregen en al het geld meteen van hun rekening willen halen. De banken worden bewaakt door (vele) politiemannen met grote mitrailleurs. Ze staan met die grote geweren in de aanslag voor de ingang van de banken, klaar om te schieten.

Mooiste land

Van de landen Argentinië, Chili en Bolivia is in onze ogen Bolivia toch wel echt het mooiste, vooral door de enorme variatie in landschappen. Het fietsen is er zwaar, want er is bijna geen vlak stuk te vinden, maar dat wordt absoluut beloond door de prachtige omgeving. Je bent er alleen nooit alleen. Op de meest afgelegen plaatsen, waarvan je overtuigd bent dat er toch echt niemand is, kom je wel iemand tegen die gewoon langs de weg loopt in de richting van een onbekende bestemming of ergens op zit te wachten. Wij vroegen ons altijd af waar zo iemand naar toe ging of waar hij/zij op zat te wachten, in onze ogen was er dan helemaal niks in de wijde omgeving.

Al met al hebben wij een erg leuke tijd gehad in Bolivia met heel veel goede ervaringen. De dingen die ons van te voren verteld waren, hebben wij gelukkig niet zo ervaren. Het is een prachtig land met hele vriendelijke mensen, alleen door de grote armoede, de kinderarbeid, vele (vrouwelijke!)bedelaars en de vervuiling werden we soms wel wat triest van wat we zagen. Het zorgde er voor dat we eens te meer beseffen hoe goed wij het hebben in Europa en hoe vreselijk verwend ‘onze’ kinderen ook echt zijn. In Europa werken we een bepaald aantal uren per week, en hebben daarnaast tijd genoeg om nog (vele) andere dingen te doen en op vakantie te gaan. De kinderen krijgen alles wat ze maar willen hebben en spelen niet meer buiten, maar binnen op de computer. Hier wordt dag en nacht, 24/7, gewerkt door zowel de volwassenen als vele kinderen. De kinderen hier spelen in de troep op straat en met soms niet meer dan een paar stenen. Touwtje springen en voetballen voor huis zijn hier nog speciaal. Computers zijn vaak alleen te vinden in de internetcafés.